Οι Γερμανοί σκέφτονται πονηρά...

• Κυριακή, 12 Ιανουαρίου 2014 19:13

Συζητάμε με τον καθηγητή πολιτικής οικονομίας και ιστορίας της οικονομικής σκέψης για την ιδεολογία της τρόικας και του σύγχρονου νεοφιλελευθερισμού, καθώς και την πολιτική διάσωσης που ακολουθείται. “Αυτή η πολιτική δεν έχει διέξοδο”, τονίζει ο Ν. Θεοχαράκης και καταλήγει: “στην πραγματικότητα η λύση είναι μια σύμπραξη των δυνάμεων της Αριστεράς του Νότου η οποία θα μπορέσει να δημιουργήσει ένα σοβαρό αντίπαλο δέος απέναντι στον Βορρά”.


Τη συνέντευξη πήρε
ο Παύλος Κλαυδιανός

Κά­τω α­πό την ει­κό­να ευ­φο­ρίας που καλ­λιερ­γεί η κυ­βέρ­νη­ση στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα συμ­βαί­νει το ε­ξής: η τρόι­κα υ­πο­στη­ρί­ζει ό­τι η Ελλά­δα δεν έ­χει κά­νει αρ­κε­τά, ό­τι πρέ­πει να συ­νε­χί­σει στην ί­δια γραμ­μή, η κυ­βέρ­νη­ση, α­ντί­θε­τα, α­πα­ντά ό­τι ό­λα έ­χουν γί­νει, ό­τι υ­πάρ­χουν με­γά­λες ε­πι­τυ­χίες ό­πως προ­κύ­πτει και α­πό τα στοι­χεία (πρω­το­γε­νές πλεό­να­σμα, προο­πτι­κή α­νά­καμ­ψης κ.τ.λ.) και ό­τι θα βγού­με στις α­γο­ρές στο τέ­λος του 2014. Τι υ­πο­κρύ­πτει αυ­τή η δια­φο­ρά στην α­νά­γνω­ση της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας;
Η α­λή­θεια εί­ναι ό­τι στην κυ­βέρ­νη­ση πά­ντο­τε ή­ξε­ραν ό­τι υ­πάρ­χει α­νά­γκη πρό­σθε­της χρη­μα­το­δό­τη­σης, αλ­λά μέ­χρι τώ­ρα θεω­ρού­σαν ό­τι με την πι­στή ε­φαρ­μο­γή του μνη­μο­νίου ή θα υ­πήρ­χε α­νά­καμ­ψη της οι­κο­νο­μίας και ε­μπι­στο­σύ­νη των α­γο­ρών και ως εκ τού­του θα μπο­ρού­σαν να α­να­λη­φθούν χρή­μα­τα α­πό τις χρη­μα­τα­γο­ρές – το υ­πε­ραι­σιό­δο­ξο και α­πί­θα­νο σε­νά­ριο – ή θα μπο­ρού­σαν να χρη­σι­μο­ποιού­σαν την κα­λή δια­γω­γή τους ως ε­πι­χεί­ρη­μα για να ε­πι­τύ­χουν μία ρύθ­μι­ση α­πό πλευ­ράς δα­νει­στών. Η ρύθ­μι­ση αυ­τή του χρέ­ους, θα ε­πι­μή­κυ­νε το χρό­νο α­πο­πλη­ρω­μής σε βά­θος δε­κα­ε­τιών και θα μείω­νε το ε­πι­τό­κιο ε­ξυ­πη­ρέ­τη­σης του χρέ­ους. Η τρόι­κα, ό­μως, κά­θε τό­σο ε­πα­νέρ­χε­ται και πιέ­ζει, ε­νώ η κυ­βέρ­νη­ση α­ντι­δρά σπα­σμω­δι­κά ό­πως συ­νέ­βη με το ει­σι­τή­ριο στα νο­σο­κο­μεία που τε­λι­κά α­ντι­κα­τα­στά­θη­κε με αύ­ξη­ση στο φό­ρο κα­πνού. Αυ­τή η μό­νι­μη πίε­ση της τρόι­κας ε­πι­τρέ­πει την ε­φαρ­μο­γή των νε­ο­φι­λε­λευ­θέ­ρων πο­λι­τι­κών σε κά­θε το­μέα της οι­κο­νο­μίας. Πά­ντως, πρέ­πει να ση­μειω­θεί ό­τι υ­πάρ­χουν και δια­φο­ρο­ποιή­σεις στο ε­σω­τε­ρι­κό της τρόι­κας. Το ΔΝΤ βλέ­πο­ντας ό­τι το χρέ­ος δεν μπο­ρεί να α­πο­πλη­ρω­θεί πίε­ζε τους άλ­λους ε­ταί­ρους να προ­χω­ρή­σουν σε με­ρι­κή ρύθ­μι­ση, διό­τι θα βρι­σκό­ταν σε δει­νή θέ­ση αν η Ελλά­δα δεν μπο­ρού­σε να α­πο­πλη­ρώ­σει το δά­νειο, α­φού εκ του κα­τα­στα­τι­κού το ΔΝΤ δε μπο­ρεί να συμ­φω­νή­σει σε δά­νεια που δεν εί­ναι ε­φι­κτή η α­πο­πλη­ρω­μή τους. Το ΔΝΤ ή­θε­λε να έ­χει γί­νει η συμ­φω­νία για με­ρι­κή δια­γρα­φή του χρέ­ους α­πό τη Γερ­μα­νία, πριν α­πό τη πλη­ρω­μή της τε­λευ­ταίας δό­σης, έ­να PSI για τον ε­πί­ση­μο το­μέα – έ­να OSI. Τε­λι­κά η Γερ­μα­νία κα­τά­φε­ρε να πεί­σει το ΔΝΤ να κά­νει λί­γο τα στρα­βά μά­τια και ό­τι στην πο­ρεία, με­τά τις ε­κλο­γές, και α­φού πεί­σει την κοι­νή γνώ­μη να κά­νει κά­τι προς την α­μοι­βαία ε­πι­θυ­μη­τή κα­τεύ­θυν­ση.

Επι­βε­βαιώ­νε­ται αυ­τό;

Οι αι­σιό­δο­ξοι της ελ­λη­νι­κής κυ­βέρ­νη­σης το πι­στεύουν αυ­τό, αλ­λά δεν πεί­θε­ται εύ­κο­λα η γερ­μα­νι­κή κοι­νή γνώ­μη. Δεν εί­ναι βέ­βαιο ό­τι εί­ναι πο­λι­τι­κά ε­φι­κτό. Και στη Γερ­μα­νία υ­πάρ­χουν α­ντί­θε­τες πο­λι­τι­κές δυ­νά­μεις και διά­φο­ρες χώ­ρες δεν το θέ­λουν. Εν τω με­τα­ξύ οι Γερ­μα­νοί σκέ­φτο­νται πο­νη­ρά ό­τι οι συν­θή­κες έ­χουν αλ­λά­ξει α­πό την αρ­χή που τα ελ­λη­νι­κά ο­μό­λο­γα ή­ταν στα χέ­ρια των γερ­μα­νι­κών και ευ­ρω­παϊκών τρα­πε­ζών, ό­ταν ο Πα­παν­δρέ­ου αν ή­θε­λε μπο­ρού­σε να «εκ­βιά­σει» άλ­λη συμ­φω­νία. Η Γερ­μα­νία εί­χε ή­δη δώ­σει αρ­κε­τά χρή­μα­τα για να σώ­σει τις τρά­πε­ζές της. Μέ­σω, δή­θεν, της σω­τη­ρίας της Ελλά­δας και της κοι­νο­τι­κής αλ­λη­λεγ­γύης έ­σω­σε το γερ­μα­νι­κό Δη­μό­σιο, τις τρά­πε­ζές του. Ξε­σκαρ­τά­ρα­νε, λοι­πόν, τα ο­μό­λο­γά τους και το χρέ­ος πέ­ρα­σε στον γερ­μα­νό φο­ρο­λο­γού­με­νο. Ένα άλ­λο θέ­μα εί­ναι το ε­ξής: Μέ­σα στην ι­δε­ο­λο­γία της τρόι­κας και του σύγ­χρο­νου νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού εί­ναι ό­τι μια οι­κο­νο­μία για να μπο­ρέ­σει να δου­λέ­ψει πρέ­πει να α­κο­λου­θεί μια πραγ­μα­τι­κά ε­λεύ­θε­ρη οι­κο­νο­μία με α­πε­λευ­θε­ρω­μέ­νη ε­πι­χει­ρη­μα­τι­κό­τη­τα. Στην πρά­ξη ση­μαί­νει κα­τά­λυ­ση ή υ­πο­τυ­πώ­δη λει­τουρ­γία κά­θε εί­δους κοι­νω­νι­κής πρό­νοιας –το βλέ­που­με έ­ντο­να στην εκ­παί­δευ­ση, την υ­γεία κτλ– και να γί­νει πλή­ρης α­πορ­ρύθ­μι­ση των ερ­γα­σια­κών σχέ­σεων, συλ­λο­γι­κές συμ­βά­σεις και ι­δίως ό,τι α­φο­ρά την προ­στα­σία ερ­γα­σίας α­πό την α­πό­λυ­ση κτλ. και την άρ­ση ό­λων των ε­μπο­δίων στην ε­πι­χει­ρη­μα­τι­κό­τη­τα. Τό­τε, πι­στεύουν, μα­ζί με τη μείω­ση των δα­πα­νών η οι­κο­νο­μία, α­πό μό­νη της, θα α­να­κάμ­ψει. Δεν υ­πάρ­χει γι’ αυ­τούς, δη­λα­δή, ζή­τη­μα ε­νερ­γού ζή­τη­σης. Μι­λούν για πολ­λα­πλα­σια­στές, αλ­λά δεν τους πι­στεύουν στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Εν τω με­τα­ξύ, η ελ­λη­νι­κή δη­μό­σια διοί­κη­ση έ­χει μια σει­ρά α­πό γρα­φειο­κρα­τι­κές δου­λείες, νη­σί­δες φαυ­λό­τη­τας σε έ­ναν ω­κε­α­νό α­θλιό­τη­τας, δεν μπο­ρεί να δου­λέ­ψει. Ο λό­γος λέ­νε που δεν περ­πα­τά­ει η α­νά­καμ­ψη εί­ναι ό­τι δεν έ­χουν γί­νει οι σω­στές με­ταρ­ρυθ­μί­σεις. Ότι έ­χουν γί­νει πολ­λές πο­σο­τι­κές, ό­χι ό­μως οι ποιο­τι­κές στον βαθ­μό που θα θέ­λα­με. Το θέ­μα ό­μως εί­ναι η θε­ρα­πεία. Να φύ­γουν τα ε­μπό­δια, να γί­νει α­ντα­γω­νι­στι­κή η οι­κο­νο­μία κτλ, κτλ. Πρό­κει­ται για φε­νά­κη. Αντί­θε­τα έ­χου­με πλεί­στα ό­σα πα­ρα­δείγ­μα­τα ό­που α­πό τις ε­πι­χει­ρη­μα­τι­κές δρά­σεις του κρά­τους α­να­κά­μπτει η οι­κο­νο­μία.

Βλά­βες βά­θους

Ποια η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μίας;
Έχου­με μια οι­κο­νο­μία, η ο­ποία δεν δου­λεύει, δεν προ­χω­ρά. Οι τρά­πε­ζες, πχ, εί­ναι χω­ρίς κε­φά­λαια, έ­γι­νε α­νε­παρ­κής α­να­κε­φα­λαιο­ποίη­ση με στό­χευ­ση κυ­ρίως να πε­ρι­σω­θούν οι μέ­το­χοι της πα­λιάς ι­διο­κτη­σίας. Ακο­λου­θούν μία τα­κτι­κή έ­να­ντι των ε­πι­χει­ρή­σεων με πα­ρα­τά­σεις των δα­νείων, δη­λα­δή προ­σποιού­νται ό­τι θα πά­ρουν τα λε­φτά τους κά­πο­τε πί­σω και έ­τσι δεν κλεί­νουν οι ε­πι­χει­ρή­σεις. Αλλά αν δεν γι­νό­ταν αυ­τό η οι­κο­νο­μία θα κα­τέρ­ρεε. Το ε­μπό­ριο δεν μπο­ρεί να ε­ξυ­πη­ρε­τη­θεί. Οι ξέ­νοι οί­κοι δεν κά­νουν δε­κτές τις εγ­γυη­τι­κές των ελ­λη­νι­κών τρα­πε­ζών, τα χρη­μα­τοοι­κο­νο­μι­κά τμή­μα­τα των ξέ­νων οί­κων ζη­τούν να λη­φθεί υ­πό­ψη ο κίν­δυ­νος της χώ­ρας, ά­ρα δεν γί­νο­νται πολ­λές ει­σα­γω­γές – ε­ξα­γω­γές. Ο κίν­δυ­νος α­πό την α­γο­ρά της Ελλά­δας ο­δη­γεί σε πο­λύ υ­ψη­λά ε­πι­τό­κια ο­πό­τε ό­ποια ε­πι­χει­ρη­μα­τι­κή πρό­τα­ση γί­νε­ται εί­ναι α­πα­γο­ρευ­τι­κή. Εν τω με­τα­ξύ, η πο­λι­τι­κή που α­σκεί­ται δη­μιουρ­γεί 1.370.000 α­νέρ­γους, δη­λα­δή πο­λί­τες που δεν έ­χουν α­γο­ρα­στι­κή δύ­να­μη για να α­γο­ρά­σουν α­γα­θά για να λει­τουρ­γή­σει η οι­κο­νο­μία σω­στά. Ποιος παίρ­νει έ­να διαρ­κές α­γα­θό ε­νώ δεν ξέ­ρει αν αύ­ριο εί­ναι ά­νερ­γος χρεια­στεί να πλη­ρώ­σει κά­τι, έ­ναν α­κό­μη φό­ρο, δεν μπο­ρεί να πά­ρει δά­νειο κτλ; Έχουν γί­νει βλά­βες βά­θους. Η μα­κρο­χρό­νια α­νερ­γία, έ­χει φθά­σει στο 80% των α­νέρ­γων. Δη­μιουρ­γεί δε τε­ρά­στια βλά­βη στο ερ­γα­τι­κό δυ­να­μι­κό. Αυ­τή τη στιγ­μή έ­χεις νέ­ους που έ­χουν τε­λειώ­σει την εκ­παί­δευ­ση ή έ­χουν α­πο­κτή­σει σπου­δαίες δε­ξιό­τη­τες τις ο­ποίες δεν α­ξιο­ποιούν αλ­λά α­ντί­θε­τα με τις πρό­χει­ρες δου­λειές κά­θε μορ­φής που κά­νουν τις α­πα­ξιώ­νουν. Πολ­λοί, λοι­πόν, φεύ­γουν και πά­νε στο ε­ξω­τε­ρι­κό. Ή έ­χεις ε­πι­χει­ρη­μα­τίες οι ο­ποίοι έ­χουν χά­σει τα πά­ντα και εί­ναι δύ­σκο­λο να ξα­να­στα­θούν στα πό­δια τους. Βιο­τέ­χνες κα­τα­λή­γουν ά­στε­γοι, και πέ­φτει α­μέ­σως ε­πά­νω τους ό­λο το α­σφα­λι­στι­κό και φο­ρο­λο­γι­κό σύ­στη­μα, πώς θα ε­πα­νέλ­θουν, στο ο­τι­δή­πο­τε; Σαν να ζού­με συ­νο­λι­κά σ’ έ­ναν κό­σμο με κα­τά­θλι­ψη. Δεν λει­τουρ­γούν μέ­σα στην οι­κο­νο­μία ως ε­πι­χει­ρη­μα­τίες, ως ερ­γα­ζό­με­νοι ή κα­τα­να­λω­τές. Το ε­ρώ­τη­μα εί­ναι, λοι­πόν, α­πό ε­δώ πού πας; Αυ­τή η πο­λι­τι­κή δεν έ­χει διέ­ξο­δο.

Αυ­τό δεν το βλέ­πουν;

Οι Γερ­μα­νοί ο­λοέ­να και πε­ρισ­σό­τε­ρο θέ­λουν να το πά­νε πιο πί­σω. Για­τί οι Γερ­μα­νοί, γε­νι­κά, έ­χουν μια τά­ση να μην θέ­λουν η ε­μπλο­κή τους με την ΕΕ να εί­ναι τέ­τοια α­πό την ο­ποία δεν θα μπο­ρέ­σουν πο­τέ να φύ­γουν, αν το ε­πι­λέ­ξουν. Δεν θέ­λουν, δη­λα­δή, να δο­κι­μά­σουν συ­στή­μα­τα μο­νι­μό­τε­ρα ό­πως π.χ. η τρα­πε­ζι­κή έ­νω­ση κτλ. Αλλά αυ­τό έ­χει πά­ρα πο­λύ με­γά­λο κό­στος δια­χεί­ρι­σης του προ­βλή­μα­τος. Δεν το έ­χουν λύ­σει αυ­τό. Οι α­να­βο­λές που παίρ­νουν, ο­λοέ­να και με­γα­λύ­τε­ρες, ε­μπλέ­κουν και το ελ­λη­νι­κό ζή­τη­μα. Το πρό­βλη­μα, σε δια­φο­ρε­τι­κούς βαθ­μούς, το έ­χουν κι άλ­λες χώ­ρες της Ευ­ρώ­πης. Την Ελλά­δα τη χρη­σι­μο­ποιούν σαν πα­ρά­δειγ­μα για να τρο­μο­κρα­τή­σουν τις άλ­λες χώ­ρες και ό­σους α­ντι­μά­χο­νται τις νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες ι­δέες. Υπάρ­χει, ό­μως, και μια άλ­λη πτυ­χή. Επι­χει­ρεί­ται η τε­λευ­ταία πρά­ξη ε­ξα­φά­νι­σης ό­λων των κα­τα­κτή­σεων του κοι­νω­νι­κού κρά­τους και των ερ­γα­σια­κών δι­καιω­μά­των που θε­σμο­θε­τή­θη­καν με­τά τον πό­λε­μο. Δεν θέ­λουν ε­πί­σης να α­πο­δε­χθούν ό­τι θα οι­κο­δο­μή­σουν μια ΕΕ η ο­ποία θα ε­πι­τρέ­ψει μια λύ­ση για την κρί­ση που θα πε­ρά­σει μέ­σα α­πό τις δυ­να­τό­τη­τες νέων Ευ­ρω­παϊκών θε­σμών, ό­πως έ­να εί­δος Σχε­δίου Μάρ­σα­λ, ευ­ρωο­μό­λο­γα α­πό την Ε­ΚΤ κ.τ.λ. Οι Γερ­μα­νοί δεν τα θέ­λουν αυ­τά. Βε­βαίως, δεν θέ­λουν και να κα­ταρ­ρεύ­σει ο Νό­τος, η Ελλά­δα. Διό­τι αν συμ­βεί αυ­τό κά­τω α­πό τη δι­κή τους ευ­θύ­νη πά­ει το πεί­ρα­μα. Μπο­ρεί το ελ­λη­νι­κό θαύ­μα κά­ποια στιγ­μή να γυ­ρί­σει και α­πό «ε­πι­τυ­χές σε­νά­ριο», να γί­νει «σε­νά­ριο κα­τα­στρο­φής». Όσο για τον σχε­δια­σμό ό­τι θα εί­μα­στε τριά­ντα α­κό­μη χρό­νια σε κα­θε­στώς οι­κο­νο­μι­κής κα­τα­στο­λής μπο­ρεί να μην λει­τουρ­γή­σει. Εί­ναι μια κα­τά­στα­ση ό­που το πα­ρα­μι­κρό πο­λι­τι­κό ή κοι­νω­νι­κό γε­γο­νός μπο­ρεί να πυ­ρο­δο­τή­σει μη ε­λέγ­ξι­μες κα­τα­στά­σεις. Το οι­κο­νο­μι­κό, εί­ναι σα­φές, ε­μπλέ­κε­ται με το πο­λι­τι­κό. Η κρί­ση, σ’ ό­λη την Ευ­ρώ­πη, έ­χει δη­μιουρ­γή­σει έ­να με­γά­λο ευ­ρω­σκε­πτι­κι­σμό και αυ­τό θα το δού­με, πο­λύ πι­θα­νό, στις ε­περ­χό­με­νες ευ­ρωε­κλο­γές. Ο κό­σμος θα πά­ει στην κάλ­πη, δεν μπο­ρούν να το α­πο­φύ­γουν. Οι πα­λιοί κα­λοί και­ροί του δι­κομ­μα­τι­σμού και στην Ελλά­δα, δεν υ­πάρ­χουν. Βε­βαίως, ξέ­ρουν ό­τι τα πράγ­μα­τα εί­ναι δύ­σκο­λα και για την άρ­θρω­ση ε­νός πραγ­μα­τι­κού ε­ναλ­λα­κτι­κού οι­κο­νο­μι­κού και πο­λι­τι­κού λό­γου. Ο ο­ποίος αν αρ­θρω­θεί σω­στά, και εί­ναι δύ­σκο­λο να γί­νει αυ­τό, θα έ­χει α­πο­τέ­λε­σμα.

Ο υ­πο­δειγ­μα­τι­κός κρα­τού­με­νος



Εί­ναι πραγ­μα­τι­κές δυ­σκο­λίες και ποια η πη­γή τους;
Εί­ναι πραγ­μα­τι­κές, νο­μί­ζω. Ναι μεν μπο­ρεί κά­ποιος να κά­νει ψυ­χο­γρα­φία ή πο­λι­το­γρα­φία των πο­λι­τι­κών δυ­νά­μεων και α­να­φέ­ρου­με στην Αρι­στε­ρά που εί­ναι η μό­νη Αριάδ­νη που έ­χει στα χέ­ρια της τον μί­το, ο ο­ποίος ό­μως μπο­ρεί και να κο­πεί κά­ποια στιγ­μή, αλ­λά εί­ναι πραγ­μα­τι­κές. Το πρό­βλη­μα εί­ναι να υ­πάρ­ξει μια ξε­κά­θα­ρη α­ρι­στε­ρή ε­ναλ­λα­κτι­κή λύ­ση. Με δε­δο­μέ­νο ό­τι ζού­με σε μια δια­συν­δε­δε­μέ­νη οι­κο­νο­μία, ά­ρα η λύ­ση δεν μπο­ρεί να στη­ρί­ζε­ται στην αυ­τάρ­κεια. Η ο­ποία λύ­ση ό­ταν θα αρ­χί­σει να ε­φαρ­μό­ζε­ται θα βρει πο­λύ ι­σχυ­ρούς α­ντι­πά­λους, θα έ­χου­με έ­ναν πό­λε­μο ό­χι μό­νο σε ελ­λη­νι­κό αλ­λά σε ευ­ρω­παϊκό ε­πί­πε­δο. Διό­τι στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα η λύ­ση εί­ναι μια σύ­μπρα­ξη των δυ­νά­μεων της Αρι­στε­ράς του Νό­του η ο­ποία θα μπο­ρέ­σει να δη­μιουρ­γή­σει έ­να σο­βα­ρό α­ντί­πα­λο δέ­ος α­πέ­να­ντι στον Βορ­ρά και να ε­φαρ­μό­σει την πο­λι­τι­κή της, με τη σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία, σε Βορ­ρά και Νό­το, πιο νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη. Πρέ­πει να το α­να­στρέ­ψεις αυ­τό, μι­λώ­ντας για την κα­τάρ­γη­ση της λι­τό­τη­τας και την α­νά­καμ­ψη της οι­κο­νο­μίας. Υπάρ­χει, α­σφα­λώς, η δυ­να­τό­τη­τα να προ­κύ­ψει μια κυ­βέρ­νη­ση η ο­ποία θα μπο­ρεί να μι­λή­σει με δια­φο­ρε­τι­κούς ό­ρους. Η ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση α­κο­λού­θη­σε τη λο­γι­κή του υ­πο­δειγ­μα­τι­κού κρα­τού­με­νου. Δεν εί­χαν φτά­σει καν σε ε­πί­πε­δο δια­πραγ­μά­τευ­σης με την τρόι­κα. Με έ­να λαό πί­σω της μπο­ρεί να κά­νει α­να­δια­πραγ­μα­τεύ­σεις ή συ­γκρο­τώ­ντας ευ­ρύ­τε­ρες συμ­μα­χίες που μπο­ρεί να α­να­θαρ­ρή­σουν και άλ­λα ε­κλο­γι­κά σώ­μα­τα αλ­λού, να προ­χω­ρή­σει. Αυ­τό εί­ναι έ­να βιώ­σι­μο σχέ­διο αλ­λά και με ρί­σκο, ως α­πόρ­ροια του με­γά­λου πο­λέ­μου που θα γί­νει. Μπο­ρούν να παρ­θούν μέ­τρα μέ­σω της Ε­ΚΤ, των κον­δυ­λίων του Ε­ΣΠΑ κτλ. Χρειά­ζο­νται, λοι­πόν, θέ­σεις ου­σίας, ει­λι­κρι­νείς, κα­θα­ρές, ό­χι ευ­φυο­λο­γή­μα­τα για να κερ­δί­σου­με πό­ντους, ε­πε­ξερ­γα­σμέ­νες για κά­θε γω­νιά της κοι­νω­νίας και της οι­κο­νο­μίας. Μια στα­θε­ρό­τη­τα, προ­ε­τοι­μα­σία του κό­σμου για εν­δε­χό­με­νο σύ­γκρου­σης, πο­λέ­μου, να προ­κύ­πτει ό­τι εί­σαι α­πο­φα­σι­σμέ­νος, δε­σμευ­μέ­νος σ’ αυ­τό που κά­νεις και ε­παγ­γέλ­λε­σαι, πει­σμέ­νος ό­τι το σχέ­διό σου βγαί­νει.